خلوت من
پرواز هماى
واى واى مي کمر
مدت زمان: 2 دقیقه 16 ثانیه
پرواز هماى
مشتي گۊل مار
کنسرت
مدت زمان: 5 دقیقه 28 ثانیه
پرواز هماى
آخۊدا
کنسرت
مدت زمان: 5 دقیقه
پرواز هماى
پۊر رضا سرسلامتي ره
مدت زمان: 9 دقیقه 3 ثانیه
ببه کي فردأ , ايمرۊ جأ بئتر ببه.
ايتأ کۊجي دانه داستان
مي ديل خأيه وختي پيلهʹ بؤستم, ميراث فرهنگي رئيس ببم.
نأ اينکي مي ديل گۊل چيره ديلˇ أمرأ تۊشکه بۊخۊرده-يه, خۊدا شاهده نأ.
أنˇ وأستي کي أ ايداره خؤرۊم جيگايه.
کارˇ خاصي کي نۊکۊنيدي اۊ دۊرۊن,
بۊنگائي-يانˇ مانستن صؤب تا غۊرۊب اۊطاقˇ دۊرۊن نيشتئده دئه.
أمأ هر جگا شيدي تا خۊشانʹ معرفي کۊنيد, همه أشانه بپا ايسيدي.
بۊخۊصۊص بۊنگائي-يان ؤ بساز بۊفرۊشان.
بۊنگا بۊگؤدم, ديرۊ من ؤ مي پئر بۊشؤبيم بۊنگا خانه دۊمبالʹ.
أمي مهلت دئه کرأ بسر أمؤن دره, وا ويريزيم.
پيله-ترانˇ مامله کۊدنʹ گمه, بزين أمرأ گيدي . . .
مي پئر گه أما ايجاره نامه نأريم, أمأ أمي مهلت کرأ بسر أمؤن دره.
هر دفأيم أنʹ وأورسم, چار تا آبدارˇ فاش خانخايأ ديهه, بزين گه:
کؤ گيل خأيه شمرأ به تنʹ گيره؟!»
اۊ رۊزه کي أما بامؤبيم أ خانه دۊرۊن, خانخا گؤفتي:
تا شمه ره ايتأ خانه نيهه-ئيد تأنيد أيأ بينيشينيد.
ايجاره-يم نخأيم.
فقد بپائيد أ دؤرسفته خانه شيمي سر فۊنگۊرده.
بامؤئيم ثواب بۊکۊنيم کبابʹ نيبيم.
*
*
خانخا کي سال به دوازده ما, خانه جأ وأنورسه-ئي,
پريرۊ أمي کۊچه سرˇ بۊنگائي مرأ بامؤبۊ أمي خانه.
البت خۊ خانه بامؤبۊ, هۊ دؤرسفته خانه. گؤفتي:
أ خانهʹن خأيلي قيمتي-ئيد.
طلائيدي بره, طلا.
آ مامۊد, متر کۊني دئه ني-يه؟
عقب-نيشيني-يم دأره؟ٚ!
*
*
دۊ شبه ايچي مي فکرʹ مشغۊلʹ کۊده دأره؛
نأنم چي ره اۊ مردأى کي أشانˇ أمرأ بۊ قيافه,
مه ره گۊل چيره پئرˇ قيافه شباهتʹ دأئي!!!
مگز _ وارشˇ فؤمني {محمدعلي اخوات}
مگز
نویسا ؤ ايجرا: محمدعلي اخوات (وارشˇ فؤمني)
لهجه: فؤمني
مي مرسي کۊلا ماجرا پس, مي مييان ؤ اۊستا مييان ايپچه بهم خۊردگي بۊ ؤ أمي دۊستي آسمانˇ مييان, تۊلˇ أبر دؤوستي تا کي ايتأ فرهنگي فداکارˇ آدم پئدا بؤبؤست ؤ أمرأ آشتي بدأ.
هأ فرهنگي فداکار, ايتأ ناهار جه من ؤ اۊستا دعوت بۊکۊده تا کي بيشيم اۊنˇ خانه.
خۊدا اۊنˇ پئرˈ بيامرزه کي گيلکي ادبياتˈ فرامۊشˈ نۊکۊد ؤ اۊنˇ خدمت کۊدن ؤ سرپا ايسانˇ وأستي اۊستايأ مي أمرأ آشتي بدأ.
هأ فرهنگي-يه فدارکارˇ آقا خانه دۊرۊن سؤفره سر نيشته-بيم کرأ غذا خۊردأن ديبيم. خانخا ايتأ پارچˇ دؤغ بأورده اول اۊستا آبخۊري دۊرۊن دؤغ دۊکۊده بنأ اۊنˇ جۊلؤب, بزين مي آبخۊري مييان دؤغ دۊکۊده بنأ مي جۊلؤب.
آخرسر خۊ آبخۊري دۊرۊن دؤغ دۊکۊد ؤ بۊگؤفت: أن دؤغ محلي-يه, أمي گابˇ شينه.
اۊستا ايتأ تۊندˇ نيگا در ؤ ديفارˈ بۊکۊد ؤ بۊگؤفت: شيم گابˇ شينه؟
خانخا خأنده أمرأ بۊگؤفت: بأله, بأله.
اۊستا تعجۊبˇ أمرأ بۊگؤفت: خئلي جالبه, شۊمان أيأ رشتˇ دۊرۊن گأچي دأري؟!
نتأنستم مرأ بدأرم, مي خأنده بترکست. خانخا خؤره لبˇ کۊنˇ خأنده کۊدي. اۊستا مه ره تۊرشˈ کۊد. چي-يه آقا؟
مي سرˈ بيجير دگادم ؤ بۊگؤفتم: هيچي.
اۊستا تعجۊبˇ أمرأ بۊگؤفت: هيچي؟! بس چره خأنده کۊني؟!
آرام بۊگؤفتم: به مگر, شأرˇ دۊرۊن آدم گاچي بدأره؟!
چره نيبه, خئلي خؤبم به.
خانخا بۊگؤفت: جنابˇ اۊستا, کأن شأرˇ دۊرۊن گاچي نهأ؟!
کأن شأرˇ دۊرۊن؟ أگر تي منظۊر أيأ ايرانˇ کي هيچي. أنˇ وأستي کي أمأن تمبلˇ مردۊمانيم, تا تي ديل بخأيه لات ؤ صارايأ دأريمي ولي گاب نأريمي. اؤتريشˇ دۊرۊن رابلد مرأ ببرده ايتأ هف مرتبه ساختمانˇ جؤر, بيدئم اۊيأ مردأى کرأ بۊز پرورش دهه, شۊمان بأئيد بيدينيد أمأن أيأ چي کۊدأن دريم؟
من بيدئم کي اۊستا جه اؤتريش گب زنه, منم تأ هسأ نأ خارج بۊشؤمه نأ جه اۊيأ واخبمه. مرأ ياده کي اۊستا خارج بۊشؤبۊ. هأني وأستي ساکيتˈ بؤستم.
خانخا بۊگؤفت: آقايان وهأليد من رؤشنˈ کۊنم. اۊستا تعجۊبˇ مرأ وأورسه: چي-يأ رؤشنˈ کۊني؟!
أن گاچي برنامهˈ؟!
بأله, خاهش کۊنمˈ, أصن مي تخصيره کي جه اول شمه ره خؤب گب نزأمه.
من أيأ رشتˇ دۊرۊن گاچي نأرمه. هف سالˇ پيش مي هم-داماد بۊگؤفت فلانکس تۊ رشتˇ دۊرۊن سنگˇ سر ايسائي, من رۊستا علفزارˇ دۊرۊن. بيأ دۊتأ گاب بيهين فأدن مرأ, بدأرم شيريک.
بيدئم بد گب نزنه, أ کارˈ بۊکۊدم. شۊمان کي کلعلي بيبي, به تي اۊستائي درجه قسم, الان هف ساله کي ايمرۊز هأچين, أن دؤغˇ رنگˈ بيدئم.
ايتأ جندر مي آبخۊري دؤغˈ تأودأم کي خئلي داستان دأشتي. بيدئم أى دادˇ بر من, ايتأ مگز همه جايأ بنأ, بأمؤ مي آبخۊري لبه سر خؤره نيشته. دۊ وار دسˇ أمرأ اۊنˈ فۊرأدأم, هني بامؤ آبخۊري لبه سر بينيشت. تا مي دسˈ تکام بدم کي اۊنˈ فۊرانم, هأ يؤکؤ دکفت دؤغˇ مييان, هسأ شنايم بلد ني-يه اۊيأ گردˇ گيج زنه.
اۊستا کي دؤغˈ واخۊرده بۊ, بيده مي آبخۊري دؤغ حله نهأ. بۊگؤفت: دؤغˈ واخۊر. من چن وار مي سرˈ بيجير دگاد, يني خأ, خۊرم. دۊوارده اۊستا بزه مي شانه سرˈ, دؤغˈ واخۊر. خأ, خأ . . .
چي خأ, واخۊر دئه.
خجالتي أمرأ ايجۊر کي خانخا نرنجه بۊگؤفتم: چيـــــزه, چيــــــــز, مگز.
اۊستا بي حؤصلگي مرأ بۊگؤفت: چي آقا, مگز, يني چي ؟
دئه اۊستا ايتأ کار بۊکۊد کي خانخايم بفأمست چي خبره. هأني وأستي بۊلند بۊلند بۊگؤفتم: چطؤر واخۊرم, ايتأ مگز دؤغˇ دۊرۊن دره.
اۊستا خۊ چۊمˈ فۊچه, خۊ سر ؤ کلله-يأ فيشار بدأ, بزين وأگۊدست مرأ بۊگؤفت: تۊ کأيأ درز بخأدأئي؟! چۊتؤ نأني أ مگز دۊتأ پر دأره, ايتأ زهره, ايتأ شفأ.
أمان {خۊ أنگۊشتˇ ايشاره أمرأ, مگزˈ فيشار بدأ دؤغ ˇ دۊرۊن} أنˈ دؤغˇ دۊرۊن غۊرطه دهيمي, کي اۊني زهر اۊني شفأ أمرأ خؤنثا ببه, يني برابر ببه, بي حيساب ببه, بفأمستي؟
هيچي نۊگؤفتم, هأچين اۊستايأ فأندرستم کي هأ يؤکؤ خۊ دسˈ درازˈ کۊد مي آبخۊري دؤغˈ اۊساد, غۊرت, غۊرت, غۊرت, تا آخر بۊشؤ بۊجؤر. آبخۊري-يأ بنأ بيجير بۊگؤفت: ويري بيشيم آقا.
ويريشتم, ايتأ سؤال خأستيم اۊستايأ وأورسم, بترسئم ناراحتˈ به, خأستيمي وأورسم بيدينم أن درزˈ کأيأ بخأده؟!
مگز _ وارشˇ فؤمني {محمدعلي اخوات}
خط ؤ کيليدتأخته | خط و صفحه‌کلید
تي فاشيسمˈفۊبر
أن مي تازه کيتابˇ نامه، هأ ديشبه بينيويشتم. بدأ اول شمه ره واشکافم اصن أن چي ايسه-يأ.
أ ناخۊشي-دانه اول دفأ ايتاليا دۊرۊن چاکۊده بؤبؤ. ايتاليا ايتأ کئواني-يان أنأ چاکۊده. بزين جه اۊيأ کي گيلکان، خئلي اشانˇ غذائان کمه، هنˇ وأستي أرا اۊرا جأ هر چي دينيدي اشانˈ وأ. فيلفؤر اۊنˇ چاکۊدنˈ آمؤجد ؤ أورد نهد خۊشانˇ سفره سر. بدأ أنم شمرأ بگم کي فاشيسمˇ فۊبردن هيچ سختي نأره، أنقد راحته کي شمرأ باور نأيه.
أنم وا بدأنيد کي اگه خأئيد أ کارˈ بۊکۊنيد وا أنأ تکس تکسˈ کۊنيد. چۊنکي نشأ ايجا فاشيسمˈ فۊبردن. ولي أنم خؤره داب ؤ دۊستۊر دأره. فاشيسمˈ شأ گؤفتن ايچي-يه کي وختي همديگرˇ ورجأ ايسيدي دئه نشأ اۊنˈ ايشکنئن ؤ سيوا کۊدن.
أسأ وا بدن، بيشيم أمي کارˇ سر؛
اولي کاري کي وا بۊکۊنيد أنˇ کي شيمي تصميمˈ بيگيريد. وا شيمي مرأ بيگيد
من خأيم مي فاشيسمˈ فۊبرم».
أسأ أنˇ داب ؤ دۊستۊر:
اۊ رۊزه کي خأئيدي أ کارˈ بۊکۊنيد، اگه جۊما رۊز ببه بهتره. أ کارˇ مؤقه، وأستي، چن نفر شيمي ويجا بئسه کي تأنه شيمي پئر، مار، شيمي برار يا خاخۊر ببه.
1- اول وا نيت بۊکۊنيد. نيت أ کارˇ دۊرۊن خئلي مۊهيمه. نيت کۊدنم أتؤيه کي شيمي چۊمانˈ دوديد ؤ گيدي: مي فاشيسمˈ فۊبرم قؤربتن الا الله». أنأ کي بۊگؤفتي دئه وا تا آخر بيشي. دئه نتأني گؤفتن: خأئي بخأ نخأئي نوأ خأستن».
2- وختي همه بامؤده، ايتأ سفره واشانيد ؤ شيمي خؤرۊم فاشيسمˈ بنيد سفره دۊرۊن ولي نأ هتؤ خألي خألي. وا اول اۊنˇ دؤرˈ خؤب ديچينيد. أنم بدأنيد تا همه نامؤده نوأ شۊرۊ کۊدنيد.
3- ايتأ پئن شمبه رۊز، شيدي آستانه، زيارتˇ پسي، وأگردستني، ايتأ نيم کيلۊ آستانه بادام-زيميني-يأ هينيدي. خئلي بپائيد حؤکمن آستانه بادام ببه-یأ، چيني پيني شمرأ دنشاند. نيويره کار سامان نيگيره. بادامˈ فاشيسمˇ فۊبردنˇ پسي ره خأئيم.
4- بيشيم سفره ديچئنˇ سر:
پلا کي دئه وا بمانه دئه. پلا نبه بخألي سفره دۊرۊن هيچي ننأ. ايتأ ماست-خۊري زيتۊن پرورده، ايتأ پئله-يم بشکفته زيتۊن. شايد اينفرˇ ديل بخأسته. زيتۊنم کي دأنيد، رۊدبارˇ زيتۊن وا ببه. خيارم کي نمانه غذا مزه نۊکۊنه. سير ؤ تۊرب ؤ تۊرشي ؤ ماستˇ جأيم هرتايأ بخأستيد يا هرکسˈبوأسته تأنيد بنيد سفره دۊرۊن. شيمي سفره هرچي پۊرتر ببه، فاشيسم کمتر به چۊم أيه، أنˇ فۊبردن راحت-تره.
5- دۊ جۊر قاتؤق، أ مراسمˇ ره تأنيد چاکۊنيد. ایتأ قانۊنم نهأ؛ ميرزا قاسمي-يأ چۊنکي أنˇ واجامˇ جأ مرأ خۊش نأيه، هلماله نوأ چاکۊدنيد.
ايتأ قاتؤق، رشتي فۊسنجانˇ کي أنˇ موادˈ دأنيدي کي مۊرغابي، خۊتکا يا کرک، آغۊزمغز، تۊرشˇ رؤبˇ انار، گرمالت ؤ اگه بخأستيد تأنيد گؤلپرم بزنيد.
بساوسته آغۊزمغزˈ سه چار تأ آبخۊري آب ؤ رؤبˇ انارˇ مرأ نيهيدي گمجˇ دۊرۊن ؤ گازˇ جيرˈ کمˈ کۊنيدي دۊ سه ساعت جۊش بۊخۊره. وا أنأ اۊرشين بزنيد کي تأ نيگيره ؤ آغۊزمغزˇ خامي بۊيم بشه ؤ قاتؤق به رؤغن دکفه. بزين کرکˈ نمک ؤ گرمالتˇ مرأ بنيد کي خؤب بپجه، أنˇ آب واسۊخه ؤ قاتؤق جا دکفه.
تۊرب شمرأ جخترˈ نشه.
اۊيتأ قاتؤقم باقالا قاتؤقه.
تازه باقالا، ايپچه خۊشکˇ باقالا، تازه شيفيد، مۊرغانه، سير، زردˇ جؤبه، گرمالت ؤ نمک ؤ کره.
باقالا دۊ تا پۊستˈ بکنيد ؤ خؤب بۊشؤريد. سيرˈ ارجئن ارجئنˈ کۊنيد ؤ باقالا ؤ زردˇ جؤبه ؤ شيفيد ؤ کره مرأ دۊکۊنيد گمجˇ دۊرۊن. گازˇ جيرˈ کمˈ کۊنيد ايپچه بيبيشته ببه بزين اۊنقد آب دۊکۊنيد کي باقالا سرˈ دٚواره. پئن دقه بمانسته قاتؤق آمادهˈ به، مۊرغانهˈنأ ايتأ ايتأ دشکنيد دۊکۊنيد گمجˇ دۊرۊن ؤ نۊخۊنˈ بنيد انˇ سر. آخربسرم نمک ؤ گرمالت بزنيد.
أ قاتؤقˇ مرأ شۊرˇمائي ؤ زيتۊن پرورده ؤ ماست ؤ تۊرب شمرأ جخترˈ نشه.
شۊمان خأئيد شيمي فاشيسمˈ فۊبريد، نۊکۊنه ئي وخت اۊنˈ به گازˈ گيريد. تۊمامˇ شيمي زحمتأن همه بي-پا به-يأ !
أسأ دئه تأنيد آرام آرامه شيمي فاشيسمˈ بأوريد سفره سر.
اول وا پلا قاتؤقˇ جأ شۊرۊ بۊکۊنيد. سئر کي بؤبؤستيد تأنيد بهتر شيمي فاشيسمˈ فۊبريد. ايتأ دابˇ ديگرم کي وا اۊنˈ بدأنيد ؤ نوأ جخترˈ ديد أنˇ کي:
غذا خۊردنˇ مؤقه نوأ گب بزنيد. وختي کي خأئيد غذا بۊخۊريد، خۊدا ايتأ فريشته اۊسه کۊنه کي ئي لنگي سفره ور به پا بئسه تا شيمي غذا تۊمانˈ به. اگه سفره سر گب بزنيد اۊ فريشته وا ويشتر به پا بئسه ؤ ماندي کۊنه. باقي-يأ کي دئه شمه ره دأنيدي.
شيمي کاسه غذايم وا تا آخر بۊخۊريد. آخري لؤقمه شيمي قؤوته، نوأ اۊنˈ بنيد.
أسأ دئه شمرأ آمادهˈ کۊنيد شيمي نازنين فاشيسمˇ فۊبردنه.
1- تۊمامˇ کارانˈ دسˇ راستˇ مرأ بۊکۊنيد.
2- کچهˈ اۊسانيد اۊنˈ چار خاج بۊکۊنيد.
3- اولي خاجˈ کچله انگۊشت ؤ انگۊشتˇ شصتˇ مرأ بيگيريد ؤ فۊبريد.
هني گمˈ
تـي سـلامʹ عليـک
نخـأيـد گـيفتـن
دانشگـــا آزاتـه !
هـۊيــأ کـي فيچـالستـن،
اليفبــا اولـي کلمــه-يـه!
عيلـم آمـؤجئــنˇ قيمت،
پئـــرˇ خــۊنˇ قيمتـه!
نفـسان گـــرم!
ســران گـــرم!
عـارنـامــۊسـي خـــابˇ دۊرۊن ؤ
أمـي گمـجˇ نــۊخــۊنــم
اۊســـاده-يـه!
کــؤتـــر.
بـي کــؤتـــر
واشــک،
واشــکˇ مــــرأيـه!
مـي مـــۊديـــر،
مـي پيلــه-تـــر،
فــــرديــنˇ جـــأ فــــرديـــن-تـــر
بيــأ بينيـش مــي ور.
أمـي کـــلاس بــدجـــۊر تنگـــامــه.
. هـــــأى!
تـي دۊم أويــــر ؤ
تـي ســـر ساق ببــه!»
مـي ســلامˈ تـــۊ عليـک بيـگيـــر ؤ
مـي دٚوٚستــه تاله درأ وأکـــۊن!
تـي ســلامˈ عليــک
نخـــأيــد گيفتــن»
هــــوا بـــۊک بـــۊکـــۊده،
شکــمان سئـــر،
ديــلان شيــــر،
پئــران پيـــر ؤ
ئـي جـــرگـــه هنــي
خــۊشــانˇ کشــکˇ فـــردأ قيمـتˇ مـــرأ درگيـــر!
أگــه ايتـــأ اؤخـــان بيشتــاوستــي
کـــي فــارســه جــه دؤرˇ شـــــر
يقيــن بـــــــــاده!
دانشــــگا
آزاتـــــــــه!
در شماره بیست و چهارم رومه جنگل به تاریخ 17 بهمن 1296 (مطابق بیست و سوم ربیع‌الثانی) با عنوان تمنا» به امضای کوچک جنگلی می‌خوانیم:
از ادارات محترم جریده جنگل درج این مختصر را تقاضا می‌کنم
یکی از علل خرابی‌های ما تقید به القابات و احترامات بی مأخذ صوری است که غالباً تمایل به آن‌ها تولید مفاسد کثیره می‌کند. هر کس دو قدم در راه اصلاح مملکت برداشت و یا دو کلمه برای آزادی ملتی نطق و تحریر کرد و یا دو روزی به خدمت نوع مشغول شد فوراً یک لقب یا عنوان بزرگی از خود یا دیگران به او چسبیده و همان سبب کبر و غرور گشته بلکه تهیه وسایل و تجملی که لازمه آن لقب است آن را از طریق حق و صواب منصرف می‌کند. کسی که مقصودش خدمت به وطن و ملت و نیتش خالص است نباید مقید به این پیرایه‌ها گردد.
این بنده که شاید اغلب بدانند قصدم خدمت به دیانت و ایرانیت است نه برای تحصیل جاه و جلال. از عموم تمنا می‌کنم که از القاب‌های معموله معافم داشته و به همان اسم خودم مخاطبم دانند و در این کار منتی بزرگ بر کوچک بگذارند.»
مُهر امضای میرزا در پای نامه‌ها کوچک جنگلی» را نشان می‌دهد که سه خط مورب بر روی آن به نشانه فروتنی و خاک‌ساری رسم شده است.
نقل از دفترچه خاطرات عین‌السلطنه؛
در عمارت انگلیس ها قزاق گذاشته‌اند، بعضی‌ها هم که خراب است خود انگلیس‌ها تیر و تخته آن را کشیده و می‌فروشند. هندی‌ها قریب یکصد و پنجاه زن از قزوین بردند. بعضی‌ها که مادر و خواهر و برادر عیال خود را هم همراه بردند. نانک چان» می‌گفت هوای گرم هندوستان همه این‌ها را خواهد کشت. این هندی‌ها هم کسان با ثروتی نیستند که بتوانند از عهده خرج برآیند. اما زن‌های فقیر قزوین، بودن با شوی خود، و هرجا را ترجیح به این‌جا دادند و خوب کاری هم کردند.
امروز هیچ نقطه دنیا مثل ایران بی‌صاحب و خراب و گران نیست. اقلاً آن‌جا ظلم و تعدی نمی‌شود. ارزانی هم هست.
برای این که اهمیت ایران را در نخستین کنگره ملل مسلمان نشان دهیم، قمستی از نوشته ک. ترویانوفسکی» نویسنده بلشویک در کتاب وستوک ورولوتسیا» را که در سال 19 (1927 ش) منتشر شده است نقل می‌کنیم:
اهمیت ایران در ایجاد اینترناسیونال شرقی» بسیار شایان توجه است. معهذا اگر کوشش ابتدائی ایران تشکیل یک حوضچه» طبیعی برای نهضت آزادی‌بخش ی آسیای مرکزی باشد، لازم است که این حوضچه از گل و لائی که در منابع و نقب‌های آن رسوب می‌کند و آن را مسدود می‌سازد، رها گردد.
آن‌وقت فقط در این صورت است که ایران برای رسالتی که انجام این مأموریت تاریخی و طبیعی به آن واگذار کرده است، مناسب خواهد بود. بهترین دوست خلق ایران روسیه پرولتاریا، روسیه بلشویکی است. . . روسیه انقلابی الهام‌بخش صمیمانه و بی‌طمع ایران، یک مستشار گران‌بها، و یک راهنمای قابل اعتماد برای هدایت این کشور به سوی دمکراسی است.
ت ما نسبت به ایران باید صرفاً یک ت دمکراتیک انقلابی باشد. از این‌رو منافع ما کاملاً با منافع خلق ایران مطابقت دارد. پاک ساختن و تصفیه این حوضچه طبیعی آسیا برای ایرانیان هم به اندازه روس ها اهمیت دارد. اگر ایران دری است که باید از آن برای استیلا بر دژ انقلاب شرق – یعنی هندوستان- عبور کرد، ما باید انقلاب ایران را برانگیزیم.
. . . قیام ایران نشانه یک رشته انقلاب‌هایی خواهد بود که در سراسر آسیا و قسمتی از افریقا منتشر خواهد شد. یک وضع ی مساعد برای دموکراسی در ایران، اهمیت فوق‌العاده‌ای برای آزادی سراسر شرق در بر خواهد داشت. زمینه مساعد برای بروز این انقلاب از مدت‌ها پیش آماده شده است. امپریالیست‌های انگلیس، روس، فرانسه و آلمان در آن جا زحمت کشیده و راه را هموار ساخته‌اند. تنها چیزی که لازم است انگیزه‌ای از خارج، یک کمک خارجی، یک پیش گامی، یک تصمیم راسخ است. این انگیزه، این پیش‌گامی، این عزم راسخ می‌تواند از انقلابیون روس، از طریق پادرمیانی مسلمانان روسیه پیش بیاید.
هدف عمده ما هندوستان است. ایران تنها راهی است که به هندوستان گشاده میشود. انقلاب ایران مفتاح انقلاب تمامی شرق است، همان‌طور که مصر و کانال سوئز مفتاح استیلای انگلیس بر شرق بوده است، ایران کانال سوئز انقلاب است. اگر ما مرکز ثقل ی جنبش انقلابی را به ایران انتقال دهیم، کانال سوئز ارزش و اهمیت استراتژیک خود را از دست خواهد داد.
ایران برای توفیق انقلاب –انقلاب شرقی- نخستین کشوری است که باید توسط شوروی‌ها تسخیر شود. این مفتاح گران‌بهای قیام شرق باید به هر قیمتی که شده در دست بلشویسم باشد. . . ایران باید مال ما شود، ایران باید به انقلاب تعلق یابد. . . »
دوران اوج و بلوغ نهضت جنگل هم‌زمان با آشفتگی‌های پس از انقلاب مشروطیت ایران است. از یک‌سواستعمار غرب قدرت خود را در سرزمین‌های مشرق گسترش داده و در کار دست‌اندازی به منابع ملی کشورها مخصوصاً معادن نفت این منطقه است و از سوی دیگر روس‌ها برای جلوگیری از نفوذ قدرت‌های امپریالیستی و بازداشتن آنان از کمک به آخرین مقاومت‌های پیشین می‌کوشند قدرت و نفوذ خود را در این منطقه گسترش دهند. در این میان در خود ایران نیز بازماندگان حکومت استبدادی می‌کوشند تا جایگزین پیشتازان نهضت مشروطیت شوند و در چنین شرایطی است که جنبش میرزاکوچک‌خان و جنگلی‌ها با توجه به خصوصیات ملی و میهنی که این نهضت داراست، ناچار است در هر سه جبهه پیکار کند. حکومت جدید روسیه و کمونیست‌های آذربایجان شوروی، می‌کوشیدند تا جنبش جنگل را هر چه بیشتر به سوی کمونیسم گرایش دهند.
قبل از کودتای سوم اسفند 1299 که حزب عدالت گیلان، با الهام از نریمان نریمانوف صدر شورای جمهوری قفقاز قدرت را در دست گرفته و پس از اشغال رشت حکومت جمهوری شوروی ایران» را علم کرده بود، نشریاتی با شعارهای زنده باد ایران سرخ» همراه با شعار زنده باد میرزاکوچک» انتشار می‌یافت، که البته هدف آن استفاده از محبوبیت و جنبه‌های ملی پیشوای نهضت جنگل بود، حال آن که در خفا حملاتی علیه میرزا صورت می‌گرفت و توطئه‌هایی بر ضد او تکوین می‌یافت.
. . . گروه حزبی هر روز مردم را به میتینگ و سخنرانی دعوت می‌کردند و وعده فتح هندوستان می‌دادند. ضمن سخنرانی‌ها انتقاداتی نیز به عمل می‌آمد و به میرزا خرده‌گیری می‌شد که مثلاً جواهرات بانک را چه کرده است و جواهرات مزبور اکنون کجاست.
توضیح آن که حزب کمونیست قفقاز مقداری جواهر از قبیل انگشتر و النگو گردنبند و گوشواره و غیره به حکومت انقلابی ایران هدیه کرده بود که به عوض آن‌ها مقداری برنج و توتون به باکو حمل شود. این جواهر را ابوکف به حکومت انقلابی تحویل داد که با تقویم عده‌ای از کارشناسان شهر در خانه امجدالسلطنه ارزش آن‌ها بین هفت و هشت هزار تومان تعیین گردید و قرار شد پشتوانه نشر اسکناس بانکی باشد که حکومت خیال داشت تأسیس نماید. گفتگوی این که جواهرات کجاست در حقیقت بهانه‌ای بیش نبود و فقط سوءتفاهمات و جنگ سرد فیمابین را دامن می‌زد.
میرزا برآن شد دو تن نماینده (مهدی انشائی و مظفرزاده) را به باکو بفرستد، تا با نریمان نریمانوف صدر شورای جمهوری قفقاز ملاقات و او را در جریان عملیات حزب عدالت رشت بگذارند و ادامه روش عدالتیون را برای پیشرفت انقلاب مضر» و خطرناک» اعلام نمایند.
متأسفانه دم گرم نمایندگان میرزا حتی پیام شخص نریمانف به آهن سرد اعضا حزب اثری نکرد و با تکرار گفتارهای زننده بر وخامت اوضاع افزود و این اختلاف هم‌چنان غلیظ تر شد، تا آن که به کودتا منتهی گشت و پرده‌ها بالا رفت و اسرار نهفته فاش گردید. . » (سردار جنگل، 246-248)
مجموعه این حوادث همراه با پیاده شدن ارتش شوروی به خاک ایران و ورود چند تن از اعضای حزب عدالت باکو به گیلان و هم‌چنین تاسیس سازمان افراطی در رشت و انتشار رومه کامونیست» به مدیریت سید جعفر جوادزاده (پیشه‌وری) و تظاهرات دامنه‌داری که به صورت یک کودتای سرخ در گیلان صورت گرفته بود، آنچنان بر پیشوای نهضت جنگل گران آمده بود که روز جمعه 22 شوال ( تیر 1299) معترضانه رشت را ترک کرد و به فومن رفت و اعلام داشت مادام که بی ترتیبی‌های جاری رفع نشود و افراد حزب عدالت از پرخاش و ستیزه‌جوئی و تبلیغات مرامی دست برندارند از فومن برنخواهد گشت.
در مقابل این تصمیم، حزب عدالتی‌ها نیز با یک اقدام شبه کودتا، دست به تعقیب و بازداشت جنگلی‌ها در گوشه و کنار گیلان زدند و بدین ترتیب اختلافات به آنچنان اوج و شدتی رسید که برخورد نهائی و انهدام هر دو گروه را به پیش آورده بود و در چنین شرایطی وساطت یک شخصیت مؤثر چون حیدر عمواوغلی ضروری می‌نمود.
9/12/1299
هوالحق
آقای صادق خان کوچکی
چنان‌چه در کاغذ یک ساعت قبل به شما نوشته‌ام باز هم تذکار می‌نمایم به هیچ‌وجه افراد شما حق ندارند با بلشویک‌ها رفت و آمد داشته باشند و ابداً هیچ‌کس حق ندارد چه با اسلحه چه بدون اسلحه از آب پسیخان به این طرف بیاید در صورت تخلف برای شما اسباب مسئولیت خواهد بود و فعلاً یک طغرا پاکت را توسط یک نفر فوراً به کسما» بفرستید خود او را تحت نظر نگاه دارید تا حکم ثانوی مواظب باشید تا مدتی که در آن‌جا است با کسی حرف نزند.
کوچک جنگلی
14 حوت |
هوالحق
آقای صادق خان کوچکی دام اقباله
دو نفر از بالشویک‌ها که دو روز قبل کاغذ برای درویش علیخان آورده بودند با کمال احترام از حدود متصرفه خودتان خارج نموده ضمناً خاطر نشان کنید که چون از طرف مرکز جمعیت مکاتبه افراد قدغن شده جواب مراسله که برای درویشعلی آورده بودید موکول به اجازه مرکز است در صورت تصویب جواب برای شما فرستاده خواهد شد.
کوچک جنگلی
چند سند تاریخی از گیلان و ایران در نشریۀ طالب‌حق رشت (دکتر فریدون شایسته)
در این مقاله، شش سند تاریخی معاصر گیلان و ایران از نشریۀ طالب‌حق رشت به اطلاع خوانندگان ارجمند می‌رسد.
هر یک از این اسناد، می‌تواند برای پژوهش‌گران گیلانی و یا علاقه‌مند به پژوهش دربارۀ ایران و گیلان دورۀ سلطنت پهلوی دوم، مفید و سودمند واقع شود.
نخستین سند، اعلامیۀ جامعۀ ون رشت است که در حمایت از دولت ملی دکتر محمد مصدق صادر شده بود:
برادران دینی !
در این موقع که مبارزۀ ملت ایران علیۀ استعمارچی‌یان خارجی و مزدوران اجانب ادامه دارد و دست اجانب را از کشور اسلامی قطع و لانه‌های جاسوسی را از مملکت اسلامی ما برچیده‌اند و همه این اقدامات خداپسندانه، مستند به مجاهدات و زحمات آقای دکتر مصدق بوده که با کمال بی‌طمعی، منویات ملت ایران علیه اجانب را، چنان‌چه شایسته بوده، انجام داد و در مقابل این مبارزۀ ملت ایران علیه اجانب، یک دست‌های شوم پس پرده هم مشغول به کار بوده‌اند که دولت آقای دکتر مصدق سقوط نموده تا بتوانند مقاصد شوم خودشان را انجام و این مرام را با یک توطئه عجیب پس پرده انجام دادند و در نتیجه دولت ملی آقای مصدق سقوط نمود و در اثر سقوط، سراسر کشور که از آن جمله مردم نجیب و رشید گیلان به نام اظهار تنفر از این پیش‌آمد و ابراز علاقه نسبت به تجدید زمام‌داری آقای دکتر مصدق تعطیل عمومی نموده‌اند. بنابراین جامعه ون هم به نام هماهنگی و پشتیبانی از مرام و مقاصد برادران دینی خود، نماز جماعت را تا پایان تعطیل عمومی، تعطیل می‌نماییم.
والسلام علیکم برحمت‌الله و برکاته
حاج شیخ اسدالله اخوان، حاجی شیخ محمدکاظم صادق، حاج سید حسن بحرالعلوم، حاج سید محمود ضیابری، حاج شیخ ابوالقاسم حجتی، سید حبیب‌الله ، فضل‌الله سعادت، سید مهدی بحرالعلوم، حاج شیخ محمد لاکانی، سید شفیع واحدی، سید حسین خلخالی و شیخ حسین لیچایی.
(طالب‌حق، سال اول، شماره هفتم، پنج‌شنبه 19 تیر 1331، ص 4)
سند دوم، اتحادیۀ مسلمین گیلان، تلگرافی را برای دکتر مصدق نخست‌وزیر ارسال کرده بود که متن این تلگراف بدین شرح است:
جناب آقای دکتر مصدق نخست‌وزیر معظم و محبوب، رونوشت حضرت آیت‌الله کاشانی، پیشوای .
رونوشت توسط جناب آقای اخگر نماینده محترم مجلس، ساحت مقدس مجلس شورای ملی تهران. رونوشت اداره کل تبلیغات
اتحادیۀ مسلمین گیلان، از لحاظ سهیم بودن در آن نهضت مصدق، همیشه پشتیبان دولت آن جناب بوده و اکنون با ابراز خوش‌وقتی، از برطرف شدن سوءتفاهم که به وجه احسن صورت گرفته، مجددا پشتیبانی خود را اعلام و از ذات باری‌تعالی، توفیق آن جناب را در راه خدمت به اسلام و کشور عزیز خواستار است.
اتحادیۀ مسلمین گیلان _ محقق
سند سوم این که،
جمعیت مجاهدین اسلام رشت، هم تلگرافی برای نخست‌وزیر وقت ایران ارسال کرده بود که در نشریه طالب‌حق چاپ شده است:
تهران ریاست محترم مجلس شورای ملی (رونوشت جناب آقای دکتر مصدق، رونوشت رادیو تهران و رونوشت رومۀ طالب‌حق)
جمعیت مجاهدین اسلام، به نمایندگی از طرف مردم مبارز گیلان، ضمن پشتیبانی از دولت جناب آقای دکتر مصدق و نیات خیرخواهانه معظم‌له، به عرض نمایندگان واقعی می‌رساند که کوچکترین مخالفتی با دولت ملی حاضر، مبارزه با افکار عمومی بوده و مخالفین مورد نفرت مردم ایران خواهند بود.
جمعیت مجاهدین اسلام رشت
(طالب‌حق، شماره 17، پنج‌شنبه دی 1331، ص 3)
سند چهارم، تلگراف تشکر و تقدیر دکتر مصدق، یکی دیگر از اسنادی است که در این نشریه به چاپ رسیده است:
جناب آقای مقدم استاندار محترم گیلان
تلگراف 4732 مورخۀ 32/4/15 واصل گردید. ضمن سپاس‌گزاری از احساسات پاک و بی‌آلایش هم‌وطنان عزیز، خواهشمندم تشکرات صمیمانۀ این‌جانب را به عموم بانوان و آقایان محترم ابلاغ فرمایید.
دکتر محمد مصدق
(طالب‌حق، یک‌شنبه 21 تیر 1332، ص 1)
سند پنجم، در نشریۀ طالب‌حق، گفت‌گویی به نقل از نشریۀ اطلاعات و در ادامه دیدگاه فردی تحت عنوان نکته‌گیر به چاپ رسیده است که فرمایشی بودن انتخابات دورۀ پهلوی دوم را بازتاب می‌دهد:
نکته:
کاشانی : بنده دلیلی دارم که تیمسار زاهدی از حدود و وظیفۀ نخست‌وزیری خارج شده.
عبدالصاحب صفایی : اگر این‌طور نبود بنده و جناب‌عالی وکیل نمی‌شدیم.
عبدالرحمان فرامرزی : اگر یک حرف حسابی در عمرت زده باشی، همین است. (به نقل از مذاکرات مجلس مندرج در رومه اطلاعات)
نکته‌گیر : این خود حضرات نمایندگان ملت هستند که اذعان به چگونگی انتخابات خود می‌کنند و تأئید گفتار یک‌دیگر را در این باره می‌نمایند. تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل !
(طالب‌حق، شماره 122، پنج‌شنبه 30 شهریور 1334، ص 1)
و سند ششم یا آخرین سند نشریۀ طالب‌حق، شعر طنزی است با عنوان فضلۀ موش» که در این شعر، شاعر که نام مستعار فرمان» بر خود نهاده است، دولت‌مردان را از ایجاد روابط حسنه با دولت روسیه (جماهیر شوروی سابق) بیم می‌دهد و آن کشور را به عنوان دوست کشور ایران نمی‌پذیرد :
|
ای که خواندی حدیث گربه و موش |
قصه روس و موش را کن فراموش |
|
* * * * * |
|
|
آن شنیدم که در ولایت روس |
موشکی بود زیرک و دانا |
|
یکه موشی زرنگ و با تدبیر |
هوشمند و دلیر فطانا |
|
عقل‌مندی و هوش و تدبیرش |
شهره در ملک بلشویکانا |
|
هر کسی را به کار بود گره |
می‌فرستاد پیش ایشانا |
|
تا که روزی رئیس کشور روس |
گشت در کار خویش حیرانا |
|
بست عهدی که دوستی ورزد |
با مقیمان خاک ایرانا |
|
تا مگر کام خود کند حاصل |
با سلام و درود و احسانا |
|
پس برنجی خرید از ایران |
از برنجان رشت و گیلانا |
|
گفت هر کس رفیق ما گردد |
سود او میشود فراوانا |
|
لیک ایرانیان با تدبیر |
نخریدند مکر ایشانا |
|
نقش بر آب شد چو نقشه او |
گشت از کار خود پشیمانا |
|
خواست تا فکر تازه‌ای بکند |
انجمن کرد با وزیرانا |
|
لیک در چاره، جمله درماندند |
تا یکی گفت: اولوم به قربانا |
|
موشکی هست در ولایت ما |
هوشمند و زرنگ و فطانا |
|
گر اجازت دهی بخواهیمش |
زو بجوئیم راه درمانا |
|
رأی او را پسند کرد رئیس |
گفت: بر گو بیاید الآنا |
|
موش را بی‌درنگ برخواندند |
تا بیاید به جمع ایشانا |
|
موش باهوش و با تکبر و ناز |
شد خرامان چو پهلوانانا |
|
برسر میز م بنشست |
چون که قاطی وزیرانا |
|
');
| |
درباره این سایت